Vandaag was ik op bezoek bij Windesheim in kader van een ADEF ICT bijeenkomst, in het nieuwe Lab21. In deze inspirerende setting presenteerde diverse opleiders en onderzoekers van de lerarenopleidingen van Windesheim op welke manieren zij bezig zijn met het vraagstuk van de integratie van ICT in de lerarenopleiding. Joke Voogt, lector Onderwijsinnovatie & ICT, verzorgde een bijdrage over didactische ICT-bekwaamheid: hoe zien we nu wanneer studenten op de lerarenopleiding didactisch ICT-bekwaam zijn?
Didactische ICT-bekwaamheid van de docent
De bijdrage van Joke betreft het onderzoek naar de didactische ICT-bekwaamheid van docenten uit 2014. De didactische ICT-bekwaamheid van de docent wordt bepaald door (1) de kennis en vaardigheden van de docent over de inzet van ICT, deze wordt geïntegreerd met de aanwezige kennis over het vak en didactiek (TPACK). Het hebben van de kennis alleen is geen voorspeller of deze kennis ook daadwerkelijk wordt ingezet. De inzet van ICT in de les door een docent wordt mede bepaald door (2) de opvattingen en houding van de docent ten opzichte van ICT. Het vraagt overtuiging van de docent dat de inzet van ICT ook daadwerkelijk een positieve bijdrage kan leveren. Ervaringen (3) van de docent zijn ook belangrijk: een docent die positieve ervaringen heeft met de inzet van ICT is ook beter in staat deze ICT te integreren dan collega’s die een negatief beeld hebben. De docent die (4) een hoog vertrouwen heeft in eigen kunnen (self-efficacy) zullen ICT eerder inzetten dan docenten met een laag zelfvertrouwen op dit gebied.
Professioneel redeneren
De didactische ICT-bekwaamheid komt tot uiting in de praktijk, in het didactisch handelen mbt. de inzet van ICT in een leerpraktijk. Daar komen allerlei overwegingen van de docent bij kijken om specifieke ICT-middelen in te zetten om onderwijsdoelen te bereiken. Didactische ICT-bekwaamheid uit zich niet alleen in de daadwerkelijke inzet van ICT, maar ook in het vermogen van de docent om over deze inzet (5) professioneel te redeneren.
TPACK-kennis is persoonlijk (mede bepaald door ervaring, opvattingen, geloof in eigen kunnen) en gesitueerd, inrichting van onderwijs wordt ook bepaald door de context waarin de docent zich bevindt. TPACK ontwikkel je in de praktijk, door ervaringen, kritische reflectie op eigen handelen binnen een omgeving waarin op een rationele wijze wordt gepraat over didactische inzet van ICT.
Joke geeft m.i terecht aan dat het professioneel redeneren centraal dient te staan in de lerarenopleiding. In dit leerproces dient o.a. aandacht te zijn voor:
- Aan- en afleren van nieuwe rollen
- Leren in de context van de eigen praktijk
- Leren met anderen
- Verbonden met het concrete gebruik van ICT in de praktijk
- Ontwerpen en onderzoeken in teams
Observatie-instrument
Hoe zie je nu of een student/docent didactisch ICT-bekwaam is? Het eerder genoemde onderzoek betrof het analyseren van video’s van docenten met voorbeelden van ICT-integratie in de les, volgens een format, waarin de docenten ook professioneel redeneren over de inzet van ICT in een leerpraktijk. Hiervoor werd een observatie-instrument (obv. instrument van Van de Grift en Van der Wal, zie o.a. hier, p.3) ingezet waarmee we tijdens de sessie even mee hebben kennis gemaakt aan de hand van een aantal video-casussen. Een voorbeeld. Zien we in videocasus X, bij het onderdeel afstemmen van instructie en verwerking op verschillen tussen leerlingen: de docent stemt instructie af op verschillen tussen leerlingen, de docent dat ook daadwerkelijk doen, zien we de docent dat doen met gebruik van ICT, en benoemt de docent deze indicator tijdens het professioneel redeneren? Niet eenvoudig, maar wel goed om dat zo eens te doen! Het instrument is wel gericht op een traditionele onderwijssituatie met directe instructie, maar met wat aanpassingen ook wel in te zetten voor andere scenario’s.
Ik vond het goed om kennis te maken met dit instrument, het helpt mij bij het nadenken over hoe wij onze studenten goed kunnen begeleiden in de ontwikkeling van hun didactische ICT-bekwaamheid en dit ook zichtbaar te maken. Veel te delen met mijn collega’s.
Ik hoor graag uw reactie!