Het lectoraat Teaching, Learning & Technology van hogeschool Inholland heeft voor het onderzoeksthema samenwerkend leren ondersteund door technologie een animatie ontwikkeld met als doel om docenten van de hogeschool te informeren over hoe je effectief samenwerkend leren kunt vormgeven. Samenwerkend leren wordt als didactische werkvorm vaak ingezet in het hoger beroepsonderwijs, maar leidt vaak niet tot de gewenste leerresultaten. En mopperende studenten.

Samen werken of samen leren?

In de animatie wordt uitgegaan van samenwerkend leren waarin een groepsproduct wordt ontwikkeld. Met name in projectonderwijs zie je dat studenten vaak moeten ‘samenwerken’ aan één product waarbij er al snel geklaagd wordt over het meelift gedrag van mede-studenten. Vaak worden de taken verdeeld en om vervolgens individueel uitgevoerd te worden. Van samenwerkend leren is dan geen sprake. Sommige studenten worden ook wat ‘moe’ van dergelijke opdrachten, doen het liever zelf en denken dan ook een beter resultaat te halen.

Studenten krijgen te horen dat ‘leren samenwerken’ een belangrijke vaardigheid is voor het toekomstige beroep. Maar hier schuilt toch een misvatting. Natuurlijk zijn samenwerkingsvaardigheden van belang, maar het is de vraag of je deze ontwikkelt in een leerteam van studenten. Teams van studenten die samen leren doen dat in een andere context dan teams in de beroepspraktijk: de samenwerking kent andere doelen en een ander proces.

Effectief samenwerkend leren

Dus wanneer is samenwerkend leren dan zinvol?

1. Als de opdracht groot en complex genoeg is zodat de inbreng van kennis en creativiteit van de teamleden echt nodig is. Op basis hiervan is vervolgens een verdeling van de taken mogelijk. Teamleden zien ook dat inzichten vanuit verschillende perspectieven waardevol zijn.
2. Als het leerproces bijdraagt aan de verdieping van het leren van elke afzonderlijke student en ook leidt tot een hogere leeropbrengst voor elke student.

Het proces van samenwerkend leren moet gelijk vanaf het begin goed worden begeleid.

De samenstelling van een team studenten is vaak willekeurig en de ontwikkeling tot een leerteam kost tijd. Een groepje studenten die veel met elkaar overleggen en werken geven de indruk een effectief leerteam te zijn, maar dat is nog maar de vraag. Studenten in een effectief leerteam hebben een gelijksoortig beeld over het gewenste eindproduct en een plan van aanpak en voeren inhoudelijke discussies. De kwaliteit van deze discussies moet bewaakt worden door de docent die bijvoorbeeld aanstuurt op een specifieke opdracht verdeling, of door het stellen van vragen of het organiseren van een discussie.

De rol van de docent bij samenwerkend leren is dus complex: het gaat om een combinatie van inhoudelijke begeleiding en begeleiding van het proces van samenwerkend leren en teamontwikkeling.

De inzet van technologie bij samenwerkend leren

De digitale leeromgeving biedt voldoende kansen om samenwerkend leren gericht te ondersteunen. De functionaliteiten in de dlo maken het mogelijk om te communiceren en samen te werken op afstand. Bovendien wordt het leerproces transparant gemaakt omdat alle interacties worden ‘gelogd’, feedback zichtbaar is en producten worden gedeeld.

Het lectoraat Teaching, Learning & Technology heeft een online TeamTester ontwikkeld die gebruikt kan worden om de teamsamenwerking in kaart te brengen en bespreekbaar te maken. Deze TeamTester verschijnt binnenkort.

Kortom, samenwerkend leren gaat niet vanzelf en dat vereist dat je bij het ontwerp van onderwijs moet nadenken over hoe je zorgt dat er sprake is van betekenisvolle samenwerking en dat deze ook leidt tot diepgaand leren bij alle betrokken studenten. Over de stappen in het ontwerpen van samenwerkend leren verschijnt binnenkort een tweede animatie.

Overige animaties & factsheets

Op dit blog heb ik geschreven over de andere animaties die we in het lectoraat Teaching, Learning & Technology hebben ontwikkeld. De inhoud van deze animaties volgt uit praktijkgericht onderzoek dat we samen met collega’s van de hogeschool uitvoeren. Het is een snelle en toegankelijke manier om collega’s te informeren over belangrijke inzichten uit onderzoek die zij kunnen toepassen in hun onderwijspraktijk.

De playlist tref je aan op het YouTube kanaal van het lectoraat:
De verrijking van de leeromgeving door de inzet van video
Video didactisch effectief inzetten in je onderwijs
Scripting van peerreview